De spekslagers

In dit verhaal beschrijf ik hoe het beroep van vee- en vleeshandelaar over een periode van 200 jaar en zes generaties lang in Beugen werd doorgegeven en hoe bij een deel van deze tak de naam van Arts naar Ardts verandert.

Jasper (1721-1779), de jongere broer van Peter Arts uit het verhaal De herbergiers, trouwt in juni 1748 als Jasper Artz met Joanna Ebben. Zij overlijdt nog geen maand na hun huwelijk. Jasper hertrouwt drie maanden later met Petronella Thomassen. Jasper laat op dat moment een Staat en Inventaris opmaken van zijn bezittingen.

Hierin staan al zijn bezittingen uitvoerig beschreven: o.a. een bed getaxeert op 12 guldens, een half douzijn tinne lepels en een spiegel getaxt op 15 stuivers en zijn kleren (ondermutsen, rijglijven, neusdoeke, stroohoet). Hieruit wordt ook duidelijk dat Jasper niet alleen landbouwer is, maar ook in vee handelt en ook al ver buiten de regio. Hij heeft niet alleen 30 guldens tegoed van Peeter Aarts (zijn broer uit Sint Anthonis) voor een koeij, maar ook van ene Peeter Langsbergen uit Schiedam en Pieter Berkel uit Delft.

De twee oudste zonen van Jasper overlijden op jongere leeftijd. Zijn derde zoon Arnoldus (1752-1838) trouwt met Sibilla Artz en zij nemen het landbouw- en veehandelsbedrijf over. Het verhaal gaat dat Arnoldus het Franse leger van Napoleon van vlees heeft voorzien. Hij is daarnaast raadslid in Beugen. Ze wonen op boerderij het Vrijthof naast de kerk in het centrum van Beugen. Deze boerderij is rond 1625 gebouwd en staat er nog steeds in deels originele staat.

Arnoldus en Sibilla krijgen elf kinderen die allemaal als Artz werden geboren. De achternaam gaat door via vier zonen. Ze trouwen als een Aarts, Arts of Artz en hun (klein)kinderen gebruiken vervolgens Ardts, Arts of Artz als achternaam. Het verhaal gaat hierna verder met de oudste zoon van Arnoldus en Sibilla: Antoon. Hij wordt als Arts geboren en trouwt als Aarts. Bij zijn eerste paar kinderen noemt hij zich Arts en bij de laatste Ardts. Meer over het ontstaan en verloop van onze achternamen zie ook het verhaal Namen.

Antoon (1779-1853) trouwt met Jantje Huibers en neemt het bedrijf van zijn vader over. Hij breidt dit verder uit tot een winstgevende onderneming. Als Antoon overlijdt in 1853 laat hij huis, schuur, erf en boomgaard en vele stukken bouwland, weiland, hooiland en dennenbosch na, bij elkaar bijna 40 hectaren. Daarnaast meubelen, het vee, de landbouwgereedschappen, het hooi en stroo, de granen, de veldvruchten en het spek. De vleeshandel staat apart genoemd als vorderingen ter zake der spekslagersaffaire. Het gaat goed met het bedrijf. Er is altijd een grote voorraad vlees die wordt aangevuld door de vele kleine boeren in het dorp. Ze exporteren naar Duitsland, België en zelfs kloosters in Frankrijk.

“Een Memorie van Successie ofwel Memorie van aangifte der nalatenschap is een overzicht van de baten en lasten van een nalatenschap. Vanaf het begin van de 19e eeuw was bepaald dat er over nalatenschappen belasting moest worden betaald. Een Memorie van Successie geeft een goed beeld van de vermogenspositie van de overledene. Daarnaast bevat deze veel details over de verschillende bezittingen en wie wat precies erft: zeer interessant voor stamboomonderzoek!”

Antoons oudste zoon wordt midden in de Franse Tijd als Jaspare Arts geboren, trouwt met Maria Jansen en neemt op zijn beurt het familiebedrijf over. Net als zijn grootvader is Jasper actief in de politiek: hij is meer dan 25 jaar wethouder in Beugen. Hij laat zich met zijn vrouw rond 1875 fotograferen in Nijmegen. In die tijd deden alleen de rijke mensen dit bij slechts een paar ateliers in de grote steden op zgn. carte de visite formaat.

Jaspers oudste zoon Antoon neemt het familie bedrijf niet over maar hij wordt bestuurder (o.a. bij de Boerenbond, NCB, boerenleenbank, zuivelfabriek, Zuivelbond en de Provinciale Staten). Antoon, zijn broer Arnold (waar het verhaal hierna mee verder gaat) en hun neef Chris (ook spekslager) behoren tot de bestuurselite van Beugen.

De tweede zoon van Jasper, Arnold (1858-1943), neemt het familiebedrijf over. Hij trouwt in 1898 met Johanna van Vught. Ook zij laten zich fotograferen door atelier Ivens in Nijmegen. Ze krijgen acht kinderen. Hun zoon Harrie neemt de boerderij het Vrijthof over. Daarnaast treden twee kinderen in dienst van God. Dochter Dora wordt zuster Cecile en zoon Jozef wordt pater en aalmoezenier Willibrordus.